Luca Jooste
NL
Hoe kunnen we de samenleving zo inrichten dat neurodiverse mensen niet zoveel extra barrières hoeven te overwinnen? Wat zijn de voorwaarden voor hen om hun eigen talenten te ontdekken en te ontwikkelen? Ontwerper François Chambard onderzoekt deze en soortgelijke vragen in een reeks neurodiverse ontwerpworkshops die aansluiten bij het programma van Residency for the People. Voor de eerste editie, de Unblock Workshop, ontvingen drie deelnemers een aantal standaard blokken met de simpele opdracht: maak er iets van!”
In een toelichting zegt François: “Wij geloven dat neurodiverse mensen standaard ontwerpers zijn en dat het ontwerpveld kan profiteren van hun talent en bijdrage. De samenleving raakt langzaamaan gewend aan het idee dat neurodiversiteit veel meer aanwezig is dan we denken. De rollen worden omgedraaid, sommige werkgevers en scholen beginnen te begrijpen dat er niet slechts één manier is om te werken en te leren en dat onconventionele stemmen en benaderingen gehoord en meegenomen moeten worden. We willen neurodiverse mensen een platform bieden om hun unieke zelf te uiten en dat zich aanpast aan hun behoeften en capaciteiten. Niet andersom.”
Ontwerpen en maken bieden een ideale taal: ze worden individueel beoefend en collectief gewaardeerd en begrepen. Tijdens praktische workshops zoeken we uit hoe deelnemers design kunnen gebruiken als tool om te zijn wie je bent en om te maken wat voor jou betekenisvol is. Deelnemers worden uitgenodigd (maar niet verplicht) om hun ervaringen als neurodiverse mens in het dagelijks leven te delen, en hoe ze de manier waarop ze de wereld zien en vormgeven beïnvloeden.
In de workshop Unblock kregen drie residenten basis houten blokken (15x15x15 cm) en werden ze uitgenodigd om ze eigen te maken. Alle traditionele maakmethoden werden aangemoedigd (doe-het-zelf, ambacht, bricolage, collage, enz.), evenals meer interpretatieve (verhalen vertellen, fotografie, reizen, enz.) waarvoor niet noodzakelijk een fysiek object nodig was. De drie deelnemers toonden een ongelooflijke mate van zelfbeschikking, vaardigheden en onafhankelijkheid. Af en toe was er gerichte technische ondersteuning nodig voor het maken van de stukken. Iedereen begon met dezelfde blokken, die ze kregen, en iedereen eindigde met verschillende resultaten die spreken met persoonlijke interesses en gevoeligheden, maar op de een of andere manier allemaal verbonden zijn met een onzichtbare draad.
Luca Jooste
De blokken van Luca Jooste zijn overgenomen door een stel absurde wezens die zo uit een schilderij van Jeroen Bosch weggelopen zouden kunnen zijn. Hun bontbeschilderde koppen, met uitpuilende ogen, vier monden, stekels, voelsprieten of bespikkelde tongen, lijken op te duiken uit de kubussen als geesten die zich ongegeneerd manifesteren. Zo op het eerste gezicht goedaardig, lijken ze tegelijkertijd onbeheersbaar in hun overweldigende verbeeldingskracht. Hoe heeft Luca de Unblock Workshop ervaren?
“Ik had een lastige periode achter de rug,” zegt Luca, die studeert aan de Design Academy Eindhoven. “Ik weet pas sinds een jaar van mijn neurodiversiteit, en het koste me veel moeite om uit te zoeken hoe ik daar mee om kon gaan. De Unblock Workshop kwam precies op het goede moment, midden in de zomermaanden. De regelmaat van een paar weken vroeg opstaan, ontbijten, een gaan werken aan mijn beelden, heeft ervoor gezorgd dat ik veel makkelijker in een ritme kwam om te studeren.”
Luca boetseerde de koppen rechtstreeks op de blokken, met sneldrogende klei. “Tijdens de workshop had ik mijn eigen werkplek ingericht op zolder, waar ik me kon terugtrekken in mijn eigen wereld. Muziekje erbij, alle spullen om me heen, films ter inspiratie – heerlijk. Het verraste me hoeveel werk ik kan doen in korte tijd als alles klopt: een interessant project met een duidelijke deadline, plezier in wat ik aan het doen ben.”
“De blokken waren super als uitgangspunt, zonder zo’n concrete aanleiding zou ik niet weten waar te beginnen. Dan is het net als een trap waaraan de onderste treden ontbreken. En François heeft me enorm geholpen om me te concentreren op het haalbare. Ik had eindeloos veel ideeën, maar hij herinnerde me er steeds aan dat we maar een paar weken de tijd hadden, en dat het beter was om te zorgen dat de beelden waar ik aan begonnen was ook af kwamen.”
Zijn ervaring in de workshop heeft hem geleerd dat hij eigenlijk helemaal niet zoveel extra begeleiding nodig heeft op de academie. “Het is belangrijk dat er ruimte is voor een gesprek waarin je je niet per se hoeft te verantwoorden, maar gewoon even stil kan staan bij wat je aan het doen bent. Eens in de twee weken een één-op-één gesprek van tien minuten, meer vraag ik niet. Maar daarvoor moet ik naar de counselor, ik moet formulieren invullen…”
“Het moeilijkste aan neurodiversiteit is dat het niet altijd goed uitpakt om erover te vertellen. Sommige mensen zijn vol begrip, anderen reageren heel afwijzend, en daar kun je heel onzeker van worden. Je moet steeds een afweging maken of je er wel of niet over begint, je verzint allerlei strategieën om je neurodiversiteit te camoufleren. Het zou zoveel schelen als dat niet meer hoeft!”
Nee, zo vreemd is het niet dat Luca zich liet inspireren door uit hout gesneden maskers uit verschillende culturen. De felle kleuren verwijzen naar complexe Afrikaanse kralenkunst. In totaal maakte hij zes beelden, die tijdens de presentatie in de tuin op sokkels stonden. Hij denkt er niet aan ze te verkopen. “Ze hadden niet echt een doel, maar nu koester ik ze als mijn mascottes.”
EN
How can we organise society in such a way that neurodiverse people won’t need to overcome so many extra barriers? What are the conditions for them to discover and develop their own talents? Designer François Chambard is investigating these and similar questions in a series of neurodiverse design workshops that connect to the programme of Residency for the People. For the first edition, the Unblock Workshop, three participants received a couple of standard blocks with the simple assignment: make something out of them!”
In an explanation, François says: “We believe that neurodiverse people are designers by default and that the design field can benefit from their talent and contribution. Society is slowly getting used to the idea that neurodiversity is far more present than we think. The tables are turning, some employers and schools starting to understand that there is not only one way to work and learn and that unconventional voices and approaches should be heard and included. We want to provide a platform to neurodiverse people to express their unique selves and that adapts to their needs and abilities. Not the other way round.”
Design and making provide an ideal language: they are individually practiced and collectively appreciated and understood. During practical workshops, we figure out how participants can use design as a tool to be who you are and to make what is meaningful to you. Participants are invited (but not required) to share their experiences as a neurodiverse human in day-to-day life, and how they influence the way they see and shape the world.
In the Unblock workshop, three residents were provided basic wooden blocks (15x15x15 cm) and were invited to make them their own. All traditional making methods were encouraged (DIY, craft, bricolage, collage, etc.) as well as more interpretative ones (storytelling, photography, travel, etc.) not necessarily requiring the production of a physical object. The three participants demonstrated an incredible level of self-determination, skills and independence. Occasionally pointed technical support was necessary for the making of the pieces. Everyone started with the same blocks, provided to them, and everyone ended up with different results that speak to personal interests and sensibilities, yet somehow are all connected with an invisible thread.
Luca Jooste
The blocks of Luca Jooste have been taken over by a couple of ludicrous creatures that look like they recently escaped from a Jeroen Bosch painting. Their colourfully painted heads, with bulging eyes, four mouths, feelers, spines or speckled tongues, seem to emerge from the cubes like ghosts that impudently manifest themselves. The appear to be benign, and at the same time they might well be beyond control in their overwhelming imaginative force. How did Luca experience the Unblock Workshop?
“I was just leaving a difficult period behind me,” says Luca, who studies at the Design academy Eindhoven. “It’s only been a year since I learned about my neurodiversity, and it was hard to figure out how to deal with it. The Unblock Workshop came at the exact right time, in the middle of summer. The routine of getting up early, making breakfast and start working on my sculptures for a couple of weeks, made it much easier to settle into a rhythm of regularly study.”
Luca shaped the heads directly on the blocks, using fast-drying clay. “During the workshop, I had fitted out my only little workplace in the attic, where I could retreat into my own world. Some music, all my stuff withing reach, films for inspiration – it was wonderful. It amazed me how much work I can do in a short amount of time when everything falls in place: an interesting project with a clear deadline, that I actually enjoy doing.”
“The blocks were great as a point of departure; without such a specific trigger, I wouldn’t know where to begin. It would be like a staircase with the first few steps missing. And François helped me enormously to concentrate on the attainable. The ideas just kept coming, but he reminded me constantly that we only had a few weeks time, and that it was better to make sure that the sculptures I had started, would actually be finished.”
His experience in the workshop has taught him that he doesn’t really need that much extra guidance at the academy. “It’s important to have a chance to talk about your work without the need to justify it, just to take a step back from wat you’re doing. A ten-minute one-on-one conversation every two weeks, that is all I ask. But to get it, I need to go and see the counsellor, I need to fill out forms…”
“The hardest part about neurodiversity is that it doesn’t always work well to talk about it. Some people are very understanding, others can be quite dismissive, and it can make you pretty insecure. You constantly need to gouge whether or not to bring it up, you invent all kinds of strategies to camouflage your neurodiversity. It would make such a difference if that were no longer necessary!”
No, it’s not so strange that Luca found inspiration in wood-carved masks from different cultures. The bright colours refer to the intricate African bead art. He made six sculptures in total, that were standing on pedestals during the garden presentation. But selling them is out of the question. “They didn’t really have a purpose, but now I cherish them as my mascots.”
