In samenwerking met Atelier NL
NL
KoffieKopSalon
Zou je met de hele buurt een productielijn kunnen opzetten voor handgemaakte koffiekopjes uit lokaal materiaal? Atelier NL zocht het een jaar geleden uit met de inwoners van de Eindhovense schrijversbuurt, in een mooie samenwerking met Residency for the People. Al gauw groeide de KoffieKopSalon uit tot een project dat van de werkplaats een ontmoetingsplaats maakt voor jong en oud. Ik praat met Nadine Sterk van Atelier NL en een aantal deelnemers van het eerste uur over hun ervaringen.
Loïs en haar vader Kay waren al voor de KoffieKopSalon kind aan huis in de voormalige kerk waar Atelier NL is gevestigd. “We hebben hier je vijfde verjaardag gevierd, weet je nog?” zegt Kay. “Ja, we hebben binnen gerolschaatst!” Vorig jaar maakte Loïs een serie kopjes voor het project, en een klein servies voor haar poppen. “Je moest worstjes maken van de klei, en een stuk afsnijden. Daar maak je een rondje mee en dan moest je het nat maken. Dan het volgende rolletje erop, tot je de vorm van een kopje hebt. Daarna kun je het gladstrijken met je vinger, en dan kwam er nog glazuur op.” Ze was er ook bij toen het project tijdens DDW werd gepresenteerd. “Ik zat hier aan tafel kopjes te maken, en als de mensen kwamen vragen wat ik deed, legde ik het project uit, dat we met de hele buurt meededen, en dat iedereen met zijn kopje op de foto was gegaan bij de voordeur.”
“We hadden iedereen uit de buurt uitgenodigd,” zegt Nadine. “Het doel was om via creativiteit de cohesie te versterken. Op zich waren er al veel goede onderlinge contacten, maar we wilden er zo veel mogelijk mensen bij betrekken. Tegelijkertijd vonden we het interessant om te onderzoeken of het niet mogelijk was om met al die mensen samen hier een soort fabriekje te beginnen voor een unieke servieslijn, met lokale klei die we bij de Dommel hadden opgegraven. Om de link met de buurt zichtbaar te maken, lieten we iedereen de kopjes glazuren in de kleur van hun voordeur.”
“De foto’s bij de deuren zijn gemaakt door Michael Frankiel. Hij woont ook in de buurt. Sommige mensen hebben op een andere manier bijgedragen.” zegt Marjan. Zij en Caatje zijn ook al jaren betrokken bij de projecten van Atelier NL. “Toen de gemeente de kerk hier wilde afstoten, hebben we met een heel stel mensen uit de buurt meegeholpen aan een crowdfundactie om Atelier NL te helpen het gebouw te kopen. We vonden het mooi dat ze hier zaten, het was een goede bestemming voor het gebouw.” “Toen Lonny en Nadine ons vroegen voor de KoffieKopSalon waren we meteen enthousiast,” vult Caatje aan. “Ik was net met pensioen, het leek me een mooie manier om meer mensen te leren kennen. Dat werkte nog veel beter dan verwacht: ik heb iemand ontmoet die een vrijwilligersbaan voor me had, waar ik nog steeds heel blij mee ben.” “Het project viel samen met een versoepeling van de coronamaatregelen,” zet Kay. “Iedereen was zo blij dat ze weer dingen samen konden doen!”
En hoe vonden ze het om hun eigen koffiekopjes te maken? “Het was een bijzondere ervaring,” zegt Caatje. “Ik was al wel geïnteresseerd in kunst en design, ik heb een neefje die afgestudeerd is aan de Design Academy. Hij is naar China geweest en kwam terug met werk van Ai Wei Wei, dat staat bij hem in de tuin. Maar zelf had ik nooit iets met mijn handen gedaan. Om met dat materiaal te werken en te zien wat er ontstaat vond ik een mooie ontdekking.” “We hadden iedereen met opzet gevraagd om drie dezelfde kopjes te maken,” zegt Nadine. “Dan ga je toch anders kijken. Je gaat je afvragen ‘is dit nou mijn kopje?’ Op die manier kwam er een extra laag in.” Marjan laat me een paar foto’s zien. “Dit was mijn kopje, ik wilde er een oor aan maken en kneep het kopje aan een kant samen. Daardoor werd het hoekig, en het oor leek meer een neus. Dus dat was mijn koffiekop: een neuskop. Ik heb er wel tien van gemaakt.”
De kopjes zijn in gebruik in de bar van Lucas Maassen, thuisbasis van Residency for the People. “We zijn daar ter afsluiting van het project heen gegaan, en we hebben samen koffie gedronken – iedereen uit zijn zelfgemaakte kopje,” zegt Nadine. “Ik zag pasgeleden een foto uit de bar, van iemand die uit mijn kopje dronk,” zegt Marjan; “dat is toch bijzonder.” “Voor mij was het ook mooi om te beseffen dat de kopjes die wij gemaakt hadden ook design kunnen zijn,” zegt Caatje. Het project had daar op kunnen houden. “Voor mij was het toen wel afgerond,” zegt Kay. “We hadden allemaal onze kopjes gemaakt, er was een mooie reeks foto’s, de DDW presentatie.”
De KoffieKopSalon ging door na de DDW. “We wilden echt graag de potentie van ons buurtfabriekje onderzoeken,” zegt Nadine. “Maar ja, op een gegeven moment vroegen we ons wel af waarvoor we het deden,” zegt Caatje. “Wij vonden vooral het sociale aspect belangrijk. Je krijgt een bepaalde verbondenheid als je elkaar geregeld ziet. Het idee dat we het zouden doen om er geld mee te verdienen – dat vonden we minder leuk.” “Toen zijn we met elkaar gaan praten,” valt Marjan haar bij. “In die tijd begon de oorlog in Oekraïne. Toen hebben we bedacht dat we de KoffieKopSalon door konden zetten voor een goed doel.” “Wij zamelden al spullen in, hier bij de kerk, voor ‘Kuhknia’, of keuken,” zegt Nadine. “Dat is een netwerk van kunstenaars en vrijwilligers die in Oekraïne voor vluchtelingen uit het oosten van het land eten koken, medicijnen en andere essentiële benodigdheden kopen en tijdelijke huisvesting regelen.” “Dat vonden we een mooi doel,” zegt Marjan. “Ja,” vult Caatje aan; “dan weet je tenminste dat het geld goed besteed wordt.” Ze hebben zeker 1500 euro verdiend met het verkopen van koffiekopjes van gele klei met een blauw band glazuur. “En er staan er nog een heel stel in het rek, die willen we tijdens de komende DDW verkopen,” zegt Nadine.
Ondertussen was Atelier NL gaan samenwerken met andere organisaties om oudere buurtbewoners na corona weer te betrekken bij het sociale leven. In de KoffieKopSalon 60+ konden ook zij kopjes maken. “Het bleek al heel gauw dat ze eigenlijk heel andere dingen wilden maken,” zegt Nadine: “beeldjes, vaasjes, van alles, maar geen kopjes. Elke dinsdagochtend zijn er tien tot vijftien deelnemers. Ze vinden het gewoon heel fijn om elkaar geregeld te zien, en ze genieten van de interactie met de twee jonge vrijwilligsters die genoeg weten van keramiek om ze te assisteren. We proberen nu om dat project te verduurzamen met subsidie, en om de meer geïsoleerde ouderen ook te bereiken: de deelnemers die we nu hebben zijn best wel vitaal en actief.”
“Heeft deelname aan de KoffieKopSalon jullie kijk op design veranderd?” vraag ik Marjan en Caatje. “Ja, zeker,” zegt Caatje. “Het is veel dichterbij gekomen. Ik ging wel kijken naar de DDW, maar nu maakte ik er deel van uit.” “Je krijgt veel meer zicht op het hele proces, alles wat erbij komt kijken.” vult Marjan aan. “Ja, ik heb ook meer bewondering gekregen voor Lonny en Nadine en andere creatieve ondernemers. Al dat werk! Ik heb zelf altijd in loondienst gewerkt, dan hoef je toch over een boel minder dingen zorgen te maken! Ik zie meer de toegevoegde waarde in van kunst en design.” “Door dit project en ander werk van Atelier NL ga ik nu ook bewuster om met natuurlijke bronnen,” zegt Marjan. “Ik kijk anders naar de bodem, naar bomen, ik heb meer respect voor de omgeving.”
En voor Nadine? “Voor ons was het mooi om te zien wat de fysieke betrokkenheid bij mensen losmaakt. We nemen het altijd mee in onze plannen, dat we een andere verhouding tot de natuurlijke omgeving willen stimuleren, maar dit project heeft ons laten beseffen dat mensen daadwerkelijk geraakt worden door mee te doen – dat is een grote winst. Ergens blijf ik hopen dat we hier toch een eigen lijn van kopjes kunnen maken, als een vermenging van sociale verbondenheid en productie. Het zou volkomen uniek zijn. Het idee alleen al dat je tien kopjes zou bestellen zonder te weten hoe ze eruit zouden zien. Maar nu we het toch over toekomstplannen hebben… Ze richt zich tot Caatje en Marjan: “we willen tijdens de komende DDW graag weer iets doen met de KoffieKopSalon. Wat denken jullie?” Caatje knikt enthousiast. “Nou, dat lijkt me een goed idee,” “Ja,” zegt Marjan, “laten we snel bij elkaar komen om het te bespreken.”
EN
KoffieKopSalon
Would it be possible to set up a production line with the whole neighborhood for handmade coffee cups from local materials? A year ago, Atelier NL tried to answer this question together with the residents of Eindhoven’s writers neighborhood, in collaboration with Residency for the People. The KoffieKopSalon soon turned their workshop into a meeting place for young and old. I talked to Nadine Sterk from Atelier NL and a few of the very first participants about their experiences.
Before the KoffieKopSalon, Loïs and her father Kay already felt right at home in the former church where Atelier NL is located. “We celebrated your fifth birthday here, remember?” says Kay. “Yes, we roller skated inside!” Last year Loïs made a series of cups for the project, and a small set of cups for her dolls. “You had to make sausages from the clay, and cut off a piece. You form a round with it and then you had to make it wet. Then the next roll on top of it, until you have the shape of a cup. Then you can smooth it out with your finger, and then you would put glazing on it.” She was also there when the project was presented during DDW. “I was sitting here at the table making cups. When people came to ask what I was doing, I would explain the project, how we were doing it with the whole neighborhood, and that everyone had their picture taken at their front door while holding their cup.”
“We invited everyone from the neighborhood,” says Nadine. “The aim was to strengthen cohesion through creativity. There was already quite a good network in itself, but we wanted to involve as many people as possible. At the same time, we thought it was interesting to investigate whether it was possible to start a kind of factory here with all those people, to create a unique line of tableware with local clay that we had excavated at the Dommel. To really visualize the link with the neighborhood, we had everyone glaze the cups in the color of their front door.”
“The photos in front of the doors were taken by Michael Frankiel. He also lives nearby. Some people have contributed in a different way.” says Marjan. She and Caatje have been involved in Atelier NL’s projects for years. “When the municipality wanted to get rid of the church here, we and a lot of people from the neighborhood helped in a crowdfunding campaign to help Atelier NL buy the building. We liked that they were here, it was a good destination for the building.” “When Lonny and Nadine asked us for the KoffieKopSalon, we were immediately enthusiastic,” adds Caatje. “I had just retired, it seemed like a great way to get to know more people. It turned out even better than expected: I met someone who had a volunteer job for me, which I am still very happy about.” “The project coincided with an easing of the corona regulations,” Kay said. “Everyone was so happy to be able to do things together again!”
And how did they like making their own coffee cups? “It was a special experience,” says Caatje. “I was already interested in art and design, I have a nephew who graduated from the Design Academy. He has been to China and returned with work by Ai Wei Wei, which is in his garden. But I myself had never done anything with my hands. To work with the material myself and to see what you can create was a great discovery.” “We purposely asked everyone to make three of the same cups,” says Nadine. “Then you start looking differently. You start to wonder ‘is this my cup?’ This was an extra layer to the project.” Marjan shows me some pictures. “This was my cup, I wanted to make an ear and squeezed the cup on one side. This made it angular, the ear looked more like a nose. So that was my coffee cup: a nose cup. I made ten of them.”
The cups are used in Lucas Maassen’ bar, home to Residency for the People. “We went there at the end of the project, and we had coffee together – everyone from their own cup,” says Nadine. “I recently saw a photo from the bar of someone drinking from my cup,” says Marjan; “that is very special.” “It was also nice for me to realize that the cups we made can also be design,” says Caatje. The project could have stopped there. “It was over for me then,” says Kay. “We had all made our cups, there was a nice series of photos, the DDW presentation.”
The KoffieKopSalon continued after the DDW. “We really wanted to explore the potential of our neighborhood factory,” says Nadine. “But at a certain point we wondered why we were doing it,” says Caatje. “We thought the social aspect was especially important. You get a certain connection when you see each other regularly. We didn’t like the idea that we were doing it to make money.” “Then we started talking to each other,” Marjan adds. “At that time the war in Ukraine began. We decided that we could continue the KoffieKopSalon for a good cause.” “We were already collecting stuff here at the church for ‘Kuhknia’, or kitchen,” says Nadine. “That is a network of artists and volunteers in Ukraine who cook food for refugees from the east of the country, buy medicines and other essential supplies and arrange temporary housing.” “We thought that was a great cause,” says Marjan. “Yes,” Caatje adds; “At least then you know that the money is well spent.” They earned 1500 euros selling yellow clay coffee cups with a blue ribbon of glaze. “And there are quite a few more on the shelf, which we want to sell during the next DDW,” says Nadine.
In the meantime, Atelier NL has started working with other organizations to involve older residents in social life again after corona. In The KoffieKopSalon 60+, they could also make cups. “It soon became clear that they actually wanted to make completely different things,” says Nadine: “figurines, vases, all kinds of things, but no cups. Every Tuesday morning there are ten to fifteen participants. They just really enjoy seeing each other regularly, and they enjoy interacting with the two young volunteers who know enough about ceramics to assist them. We are now trying to make that project more sustainable with funding, and to also reach the more isolated elderly: the participants we have now are quite vital and active.”
“Has participating in the KoffieKopSalon changed your view on design?” I ask Marjan and Caatje. “Yes, certainly,” says Caatje. “It hits closer to home now. I would always visit the DDW, but now I was part of it.” “You get a lot more insight into the entire process, everything that comes with it.” adds Marjan. “Yes, I have also come to admire Lonny and Nadine and other creative entrepreneurs more. So much work goes into it! I’ve always worked as an employee myself, so you have to worry about a lot less! I see more of the added value of art and design.” “Thanks to this project and other work by Atelier NL, I am now also more aware of natural resources,” says Marjan. “I look differently at the soil, at trees, I have more respect for the environment.”
And for Nadine? “It was great for us to see what physical involvement triggers in people. Our plans always include wanting to stimulate a different relationship with the natural environment, but this project has made us realize that people are actually touched by participating – that is a big gain. Somehow I keep hoping that we can still make our own line of cups here, as a mixture of social connection and production. It would be completely unique. Just the idea of ordering ten cups without knowing what they would look like. But while we’re on the subject of plans for the future… She addresses Caatje and Marjan: “We would like to do something with the KoffieKopSalon again during the coming DDW. What do you think?” Caatje nods enthusiastically. “Well, that seems like a good idea,” “Yes,” says Marjan, “let’s get together quickly to discuss it.”
