Teresa Rahder (1960) & Peter Wijnen (1962)

In samenwerking met Onomatopee Projects

NL

Peter Wijnen en Teresa Rahder runnen samen Sengersbroek in Heusden: een kleinschalige boerderij met kippen, varkens, een moestuin en een gastenverblijf. Dat gaat tijdens een corona-crisis allemaal in volle vaart door, maar omdat ze een eerder plan heel graag nieuwe energie in willen blazen, hebben ze zich toch opgegeven voor Residency for the People. “Kort door de bocht: het creëren van een gezonde plek voor mens, dier en milieu is wat ons voor ogen staat. Het mag gedragen worden door meer mensen dan nu het geval is (wij twee), jong en oud.” Om dit te bereiken zouden Peter en Teresa graag meerdere woningen op het terrein van Sengersbroek realiseren. Waar te beginnen? Het is een grote vraag, met tussen droom en daad een heleboel praktische bezwaren – en wetten bovendien. Deze residency zal worden gebruikt om de droom aan te scherpen en te verbeelden. Hopelijk een goede basis om later tot daden over te kunnen gaan.

Gelegen in het buitengebied in Asten is de kleinschalige boerderij Sengersbroek een bijzondere plek. GastvrouwTeresa Rahder (1960) en gastheer en biologisch varkensboer Peter Wijnen (1962) zetten zich hier al jaren honderd procent in voor ecologische zelfvoorziening. Op 1 januari 2020 werd beiden alleen één ding duidelijk: binnen nu en vijf jaar moet er verandering optreden. De filosofie achter de plek – een infrastructuur voor mens, dier en milieu – moet immers worden verspreid onder jong en oud, om te kunnen blijven bestaan. De wens naar verspreiding vormde aanleiding om deel te nemen aan Residency For The People. Daarin konden zij één maand lang hun toekomstplannen intensief onderzoeken. Inmiddels is de maand mei officieel verstreken en vertellen Teresa en Peter over de ruimte die de werkperiode voor hen heeft geopend. Fysiek én mentaal. 

Een grote, groene vlakte met veel varkens. Het is het terrein waarop Sengersbroek je verwelkomt. Je kunt er verblijven in het gastenverblijf of kamperen in een tent. Er is een moestuin, er wandelen kippen en zes schapen grazen verderop in het gras. Het terrein is groot genoeg voor het ontwikkelen van een tiental seniorenwoningen: het aanvankelijke plan van Teresa en Peter dat zij voor ogen hadden. Toen ze door vrienden werden getipt op deze residentie, zochten ze enthousiast contact op met oprichtend begeleider Lucas Maassen. Nu de plannen door de coronacrisis in de drukte van alledag stil waren komen te liggen, gaf de residentie hen meteen al het gevoel van ruimte. Handen konden weer uit de mouwen worden gestoken om de toekomst van het bedrijf in te leiden.

‘Er gáát iets gebeuren’, vertelt Peter, zoals hij begin 2020 dacht, ‘maar wát, wisten we niet. Bij het uitspreken vandie wens kwam Lucas op ons pad.’ Hoe de residentie ook zou verlopen, één ding was meet af aan duidelijk: als dierbaar familiebezit moet Sengersbroek voortbestaan. Nu Peter en Teresa zelf ouder worden willen zij binding met anderen realiseren. ‘We hebben een slagerij, en verkoop. Dat zijn we zelf eigenlijk een beetje beu, maar het kan niet stil komen te vallen. We willen dus eigenlijk dat het hier een beetje wordt overgenomen, wordt gedeeld’, legt Peter uit. Al gauw verschoof de eerdere focus op seniorenwoningen daarmee ook naar jongeren. Maar welke leeftijd ook: dat Sengersbroek een boerderij is, geldt primair. Daar moeten mensen iets mee hebben, evenals met de varkens die hierin centraal staan.

Geen beer op de weg
Wanneer ik beiden vraag naar de ontwikkelingen in het eerdere plan, vertelt Peter enthousiast over de zelfstudieopdrachten die tijdens de residentie door Lucas werden gegeven. Ze boden hem kaders om vanuit te werken. Waar gemeentelijke kaders hem er voorheen altijd van weerhielden om door te durven pakken, braken de artistieke kaders Peters denken juist open. ‘Drie jaar geleden kregen we van de gemeente te horen dat we hier onzelfstandige woningen mogen bouwen op het erf, voor arbeidsmigranten’, vult Teresa aan. ‘Daar zat dus een mogelijkheid, maar inmiddels ligt het aantal op 100. Achterlijk, want we willen juist klein blijven hier. Het leuke van deze residentie is dat we nu vanuit andere hoeken zijn gaan kijken.’ Peter: ‘Ik kwam erachter dat binnen de bestaande mogelijkheden heel veel kan. En dat ik mezelf beperkingen op leg, die nu zijn weggenomen. Een regel van de overheid is niet vast, je kunt er een draai aan geven. Het leuke van samenwerken met Lucas was dat hij ons de kans bood om daar helemaal niet mee bezig te zijn; maar juist met wat wíj zouden willen en wat er van daaruit kan. Hij stelde ons voor om een manifest te schrijven.’

Gedreven door de opdracht ging Teresa aan de slag met oud inpakpapier om het manifest in elkaar te zetten dat op 3 juli aanstaande in Onomatopee zal worden gepresenteerd. Het opstellen van het manifest maakt de kern van de identiteit van Sengersbroek in woorden duidelijk. Het is daarmee als een blauwdruk van de minimaatschappij waarvoor ze staan. Teresa: ‘We hebben geleerd zelf te mogen bepalen wat wij willen bepalen. Lucas probeerde met ons scherp te stellen wat voor stappen we daarin willen zetten.’ Het schrijven van het manifest en het spreken met Lucas leerde hen dat mensen die op Sengersbroek willen wonen, niet ‘zomaar’ mensen hoeven te zijn. Er kunnen bijvoorbeeld ook ondernemers tussen zitten, zolang waarden maar worden gedeeld.

Een kop en (g)een staart
Waar begin dit jaar het bouwplan om tien seniorenwoningen te realiseren de boventoon voerde, kwam het tijdens de residentie in een ander daglicht te staan. Kaders werden niet langer als kaders gezien en beperkingen leken geen beperkingen meer te zijn. Eén van de activiteiten gedurende de maand die daaraan heeft bijgedragen was een georganiseerde architectendag. Lucas nodigde twee architecten en een ontwerper uit om mee te kijken naar mogelijkheden – Arie van Rangelrooij, Lieke van Hooijdonk en Nadine Sterk & Jeeraphat Voraphotmuangman – en door Teresa en Peter werden twee mensen die verbleven in het eigen vakantiehuis toegevoegd om de hele dag te participeren.

In stilte werd de groep over het terrein heen geleid, liggend in een omgeving waarin grote agrarische activiteiten plaatsvinden evenals nette huizen met keurige tuinen aanwezig zijn. Sengersbroek heeft daarin een eigen handschrift. ‘Ik liep voorop met een bel, Peter achteraan, als een soort kudde. We hebben ze in vlot tempo over het terrein geloodst. Daarna gingen ze schetsen. Ze kregen van Lucas een pakketje met ons manifest en de wensen die wij hebben, wat hier leeft en wat de bedoeling is. Om half vijf was er een presentatie. We trokken ons terug en mochten één winnaar kiezen. Die kreeg €200,- om de schetsen verder uit te werken. Het was echt fantastisch leuk. Over een tijdje komen we samen met de ontwerpers van het idee en een paar mogelijke residenten. Het gaat dus gewoon dóór!’

Eén van de recente gasten die in het campertje van haar vader op Sengersbroek verbleef, was de dochter van een architect op de architectendag zelf. Die grote toeval maakte de cirkel voor beiden weer rond. ‘Dan weet je dat dingen kloppen’, glimlacht Peter. En toen om half vijf die middag de schetsen werden besproken, won niet het idee van een architect, maar het idee van twee gasten: kunstenaars Fien de Graaf en Bert Scholten. Zij opperde de idee om tijdelijk te verblijven op de boerderij, waar Lucas het begrip ‘farmer-in-residence’ aan verbond. Mensen zouden in Sengersbroek in deze residentie kunnen gaan ‘boeren’. ‘Het was leuk om te zien dat ze [daarvoor] één bepaalde zin uit ons manifest haalden. Die zin zijn ze gaan versterken.’

Farmer-in-Residence
Winnaars van de architectendag Fien en Bert kregen van Lucas samen met de andere gasten de vraag: ‘Wat heb je nodig om hier te verblijven, in een plek achteraf: wat heb je nodig?’ Hun farmer-in-residence (FiR) gaf daar een antwoord op. Een schets van deze FiR maakt inzichtelijk dat de residentie bestaat als werkruimte waarin mensen projecten kunnen doen. Het concept maakt een grove verdeling tussen drie praktijken: 1. Praktisch (boeren), 2. Onderzoekers (met dier en plant) en 3. Artistieke praktijken (zoals kunstenaars). Alle drie de praktijken kunnen een gemeenschap vormen die de gezonde boerderij Sengersbroek voort kan zetten door er één, twee of drie jaar te verblijven en te onderzoeken of je dat eigenlijk wel wilt: zelf te ‘boeren’. Een FiR is dus eigenlijk een tussenfase: een tijdelijke ontmoeting met Sengersbroek waarin je kunt verblijven en anderzijds kunt ontdekken of je langer wilt blijven. We hebben altijd zoiets gewild. Performances, dingen in de bossen. Dat staat ook in ons Manifest’, besluit Peter. Andersoortige denkers zoals kunstenaars die buiten kaders durven treden, zoals beiden zelf ook doen, zijn hier dus van harte welkom.

EN

Peter Wijnen and Teresa Rahder run Sengersbroek in Heusden together: a small-scale farm with chickens, pigs, a vegetable garden and a guesthouse. This all continues at full speed during a corona crisis, but because they were looking forward to revive an earlier plan, they have nevertheless signed up for Residency for the People. “In short: creating a healthy place for people, animals and the environment is what we envision. It should be run by more people than is currently the case (the two of us), young and old. ” To achieve this, Peter and Teresa would like to realize several houses on the grounds of Sengersbroek. Where to start? It is a big question, with a lot of practical objections – and laws – between dream and deed. This residency will be used to sharpen and visualize the dream. Hopefully a good basis for taking action later.

Sengersbroek, a small-scale farm in the countryside of Asten, is a special place. Here, hostess Teresa Rahder (1960) and host and biological pig breeder Peter Wijnen (1962) have been entirely dedicated to ecological autonomy for many years. On the first of January 2020, however, they both realised one thing: in the next five years, change was inevitable. The philosophy behind the place – an infrastructure for people, animals and the environment – had to be disseminated among young and old, to secure its continuity. The wish to propagate led to the participation in Residency For The People. This gave them the opportunity to properly investigate their plans for the future. Now that the month of May has officially passed, Teresa and Peter talk about the space that the work period opened up for them, both physically and mentally. 

A large, green field with many pigs. That is the terrain where Sengersbroek welcomes you. You can stay here in the guest house or camp outside in a tent. The terrain is large enough for the development of a retirement community with ten homes: the plan Teresa and Peter originally had in mind. When friends alerted them to this residency, they were keen to contact founding advisor Lucas Maassen. While the plans were at a standstill amidst the everyday hassle caused by the corona crisis, the residency gave hem a sense of space right away. They could roll up their sleeves and set the company’s future in motion.

‘Something’s bound to happen,’ Peter remembers thinking at the beginning of 2020, ‘we just didn’t know what. And as we expressed that wish, Lucas came our way.’ Whatever the residency might bring, one thing was clear from the start: the precious family heritage Sengersbroek had to continue. Now that Peter and Teresa were getting older themselves, they wanted to form ties with other people. ‘We have a butchery, and commerce. We’re a bit tired of it to be honest, but we can’t allow it to come to a halt. So we would basically want things to be taken over, to be shared,’ Peter explains. With this in mind, the original focus on senior housing started to include younger people as well. Regardless of age though: Sengersbroek is primarily a farm. This has to appeal to people, just like the pigs that are part and parcel of it.

No stumbling blocks ahead
When I ask them both about the developments in the previous plan, Peter passionately talks about the selfstudy assignments that Lucas gave them during the residency. They offered him guidelines to work with. If communal guidelines in the past had always prevented him from seeing things through, the artistic guidelines actually opened up Peter’s thinking. ‘Three years ago, the municipality told us we could build non-private accommodations on the premises, for labour migrants,’ Teresa adds. ‘It might have been an option at the time, but now it should house at least 100 people. That’s insane, we always wanted to reman small. The good thing about the residency is that we started looking at it from different angles.’ Peter: ‘I found out that there is quite a lot of elbow room within the existing possibilities. It removed the obstacles that I had actually been raising myself. A government rule is not fixed, you can give it a twist. That was so great in our collaboration with Lucas: he gave us the opportunity to forget about regulations for a moment; we could focus on the things we would want and look at our options from there. He proposed we would write a manifest.’

The assignment inspired Teresa to get to work with old roles of wrapping paper to put together the manifest that will be presented coming July 3, at Onomatopee. Drawing up the manifest explains the core of Sengersbroek’s identity in words, which makes it a kind of blueprint for the miniature society they propagate. Teresa: ‘We learned that we are free to determine what it is we want to determine. Lucas helped us to articulate the steps we wanted to take in this process.’ Writing the manifest and the discussions with Lucas taught them that the people who want to live at Sengersbroek are not necessarily just ‘any’ people. They could include entrepreneurs for instance, as long as they share the same values.

A head and (no) tail
The plan to construct ten housing units for senior citizens that prevailed earlier this year, appeared in a different light during the residency. Guidelines were no longer perceived as guidelines and limitations no longer seemed to be limitations. One of the activities during the month that contributed to this change was an organised architects day. Lucas invited two architects and a designer to look at the options with them – Arie van Rangelrooij, Lieke van Hooijdonk and Nadine Sterk & Jeeraphat Voraphotmuangman – and Teresa and Peter added two people who were staying at their own summer home to participate the entire day. 

The group was led in silence across the grounds, which are surrounded by both large-scale agricultural activities and neat homes with tidy gardens. Within this environment, Sengersbroek has it own peculiar character. ‘I was up front with a bell, Peter brought up the rear, a bit like a herd. We showed them around the premises at a quick pace. Then they started sketching. Lucas gave them a package containing our manifest and the wishes we have, what’s going on and the general intention. At half past four, there was a presentation. We withdrew and were allowed to select one winner. They were given €200 to elaborate the sketches. It was really great fun. In a while, we will get together with the designers of the idea and some potential residents. It is actually going to happen!’

One of the guests who was recently staying in her dad’s campervan at Sengersbroek turned out to be the daughter of an architect who had attended the actual architects day. This big coincidence brought things full-circle for both of them. ‘It tells you that it all fits,’ Peter smiles. When the sketches had been discussed at half past four that afternoon, the winning idea wasn’t from one of the architects but from the two guests: artists Fien de Graaf and Bert Scholten. They came up with the idea to live at the farm temporarily, which Lucas connected with the concept of a ‘farmer-in-residence’. In Sengersbroek, people would be able to ‘farm’ during this residency. ‘It was nice to see that they had taken one particular phrase from our manifest, which they then reinforced.’

Farmer-in-Residence
The winners of the architects day Fien and Bert, together with the other guests, were asked by Lucas: ‘What do you need to stay here, in a backwater place: what do you need?’ Their farmer- in-residence programme (FiR) answered that question. A sketch of this FiR makes it clear that the residency exists as a working space where people can realise projects. The concept distinguishes roughly three practices: 1. Practical (farmers), 2. Researchers (with animals and plants) and 3. Artistic practices (like artists). All three practices could form a community that can continue the healthy farm Sengersbroek by staying there one, two or three years and to find out if that is what you actually want: to farm. So basically, an FiR is an intermediate phase: a temporary encounter with Sengersbroek where you can stay to discover if you want to stay longer. We always wanted something like this. Performances, things in the woods. We put that in our manifest too,’ Peter concludes. Alternative thinkers like artists who can step outside the boundaries, like the two of them are doing too, are most welcome here.